Elektronik Ticaret Mevzuatında Değişiklik

Temmuz 2022’de Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (“Kanun”) yapılan önemli değişikliklerin akabinde ikincil mevzuat olan Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”) 29.12.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yönetmelik ile e-ticaret alanının sıkı bir şekilde regüle edilmesi yönünde başlayan mevzuat çalışmalarına bir yenisi eklenmiştir.

Sektördeki oyuncuları etkileyecek belli başlı değişiklikleri aşağıdaki şekilde özetlememiz mümkündür:

1)  Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar (“ETHS”) ile Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar (‘’ETAHS’’) Kanun ile önceden getirilmiş ve Yönetmelik ile tekrarlanmış olan kriterlere göre gruplandırılmıştır. Buna göre;

• Orta ölçekli ETAHS: Bir takvim yılında net işlem hacmi[1] 10 Milyar TL’nin üzerine olan,
• Büyük ölçekli ETAHS: Bir takvim yılında net işlem hacmi 30 Milyar TL’nin ve işlem sayısı 100.000 adedin üzerinde olan (iptal ve iadeler hariç),
• Çok büyük ölçekli ETAHS: Bir takvim yılında net işlem hacmi 60 Milyar TL’nin ve işlem sayısı 100.000 adedin üzerinde olanlardır (iptal ve iadeler hariç).

ETHS’ler bakımından da yine orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETHS şeklinde gruplandırma yapılmış olup, orta ölçekli ETHS bir takvim yılında net işlem hacmi 10 Milyar TL ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 10 Milyon adet olarak belirlenmişken, büyük ve çok büyük ETHS’ler için işlem hacmi sırasıyla 30 Milyar ve 60 Milyar TL ve işlem adedi 10 Milyon ve üstü olarak belirlenmiştir.

2) ETHS’lerin tanıtıcı bilgilerini alma ve doğrulama yükümlülüğü: Kanun ile benzer şekilde Yönetmelikle ETAHS’lere, ETHS’lere ait ticaret unvanı, Mersis Numarası, e-posta adresi gibi tanıtıcı bilgileri temin etme ve bunları doğrulama yükümlülüğü getirilmiştir. Bu düzenleme ile aracı hizmet sağlayıcılara platformda satış yapacak satıcıları tanıma ve bunlara ilişkin bilgileri belgeler ve açık kaynaklar üzerinden doğrulama yükümlülüğü getirilmiştir. Aracı hizmet sağlayıcılar bilgilerin doğru olmadığını tespit etmeleri halinde bu durumu ETHS’lere bildireceklerdir. Bilgilerin ETHS’ler tarafından 3 iş günü içerisinde güncellenmemesi halinde aracı hizmet sağlayıcı mevcut siparişler dışında satıcının diğer işlemlerine aracılık edemeyecektir. Yönetmelik böylelikle Kanun’dan bir adım ileriye giderek, satıcıların bilgilerinin güncel olmaması halinde aracı hizmet sağlayıcıların satıcıların mevcut olan işlemleri dışındaki yeni işlemlerine aracılık etmemesi yaptırımını getirmiştir.

3) ETAHS’lerin irtibat kişisi atama yükümlülüğü: Yönetmelik gereğince ETAHS’ler, kamu kurum ve kuruluşlarının kendisiyle doğrudan irtibat kurmasını sağlamak üzere bir gerçek veya tüzel kişiyi irtibat kişisi olarak belirlemek ve bu kişiye ilişkin bilgileri ETBİS üzerinden Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.

4) Hukuka aykırı içerikleri bildirim yükümlülüğü: ETAHS, ETHS tarafından sunulan içerik, mal veya hizmetin hukuka aykırı olmasından sorumlu olmamakla birlikte, kendisinin hukuka aykırılık halinden haberdar olması halinde bu içeriği 48 saat içinde yayımdan kaldırmak ve bu durumu gecikmeksizin ETHS ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildirmekle yükümlüdür. ETAHS hukuka aykırı durumu Yönetmelik gereği hazırlamakla yükümlü olduğu mevzuata uygunluk raporu kapsamında öğrenebileceği gibi, hukuka aykırı içeriğe ilişkin yargı kararının kendisine bildirilmesi veya kamu kurum ve kuruluşlarının kendisine hukuka aykırı içeriği bildirmesi üzerine de öğrenebilir.

5) Fikri mülkiyet haklarına ilişkin şikayet usulü belirlendi: Yönetmelik ile ETAHS üzerinden satışa sunulan bir ürüne ilişkin fikri ve sınai mülkiyet hakkının (örneğin marka, patent v.b.) ihlal edildiğini iddia eden hak sahiplerine şikayette bulunma imkanı getirildi. Buna göre, hak sahibi şikayet başvurusunu dahili iletişim sistemi[2], noter ve KEP aracılığıyla ETAHS’ye bildirebilecektir. ETAHS şikayetin usulüne uygun olarak yapılması halinde 48 saat içerisinde bu içeriği yayımdan kaldırmakla ve bu durumu gerek ETHS gerekse hak sahibine bildirmekle yükümlüdür. Satıcı bu hak sahipliği iddiasına itiraz edebilecek olup, böyle bir durumda itirazın haklı olduğu kendisine sunulan bilgi ve belgelerden açıkça anlaşılıyorsa ETAH içeriği 24 saat içerisinde tekrar yayımlayacaktır. Tarafların yargıya başvurma hakları saklıdır.

Düzenlemeden görüldüğü üzere fikri ve sınai haklara ilişkin şikayetler ve itirazlar hakkında aracı hizmet sağlayıcılara önemli bir inceleme ve karar verme yükümlülüğü getirilmiştir. Bu durum bir yandan mevcuttaki marka ve diğer fikri ve sınai hakların ihlallerine ilişkin ciddi bir prosedürel kolaylık ve hızlı hareket etme imkanı getirmekle birlikte, ETAHS’lere tıpkı bir adli veya idari merciymiş gibi hak sahipliği üzerinde karar verme hak ve yükümlülüğü getirmekte olduğundan düşündürücüdür. Uygulamada ETAHS’lerin bu inceleme ve karar verme aşamaları için yeni bir organizasyonel yapı kurgulamaları gerekeceğini değerlendiriyoruz.

6)  Aracılık sözleşmesinin asgari içeriği belirlendi: ETAHS’ler ile ETHS’ler arasında imzalanacak olan aracılık sözleşmesinin asgari olarak içermesi gereken hükümler Yönetmelik ile belirlenmiştir. Buna göre aracılık sözleşmesinde örneğin ETHS’lere yapılacak ödemelerin süresi, talep edilen hizmet bedellerinin hangi durumlarda farklılaşacağı, tüketicilerin cayma süresinin mevzuata göre daha uzun olması halinde buna ilişkin bilgi ve aracılık hizmetine son verilecek hallere yer verilmesi gerekecektir.

ETAHS tarafından aracılık sözleşmesinde bir değişiklik yapılacak olması halinde bu değişiklik ETHS’ye bildirilecek ve 15 gün sonrasında yürürlüğe girecektir. ETHS aleyhine olabilecek şekilde komisyon oran ve bedellerinin artırılması, yeni cezai şart getirilmesi gibi hallerde değişiklik bildirimi takiben 30 gün içerisinde yürürlüğe girecek olup, ETHS bu hallerde sözleşmeyi tazminatsız feshedebilecektir. Bu değişiklik ile ETHS aleyhine ağır sonuç yaratabilecek değişikliklerin olması halinde ETHS’nin hizmet alımını tazminatsız sona ermesine imkan verilmiş olup, taraflar arasındaki menfaat dengesi korunmuştur.

7) Arama motorlarında reklam ve veri paylaşımı: ETAHS veya ETHS, ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin onayını almaksızın bunların tescilli markalarından oluşan anahtar kelimelere reklam vererek çevrimiçi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinde bulunamayacaktır. Bu tür durumlarda hak sahibi ilgili ETAHS veya ETHS hakkında Bakanlığa şikayete bulunma hakkına sahip olup, Bakanlık ihlali tespit ederse, kendisine ulaşan bildirimi müteakip ETAHS veya ETHS bu ihlali 24 saat içerisinde ortadan kaldırmak zorunda kalacaktır.

Bunun dışında orta, büyük ve çok büyük ETAHS’ler, ETHS’lerin satışa ilişkin bilgileri ve varsa kategori bazlı en çok tercih edilen ürünleri, alıcıların cinsiyet, yaş, bulunduğu yere ilişkin bilgiler ile ETHS’nin performansına ilişkin bilgilere erişebilmesi için bir arayüz oluşturmakla yükümlüdür. ETHS bu verileri başka bir platforma taşımak isterse ETAHS bu talebi 15 gün içerisinde ilgili bilgileri anonimleştirilerek karşılamalıdır.

8) Mevzuata Uygunluk Raporu: ETHS’ler tarafından sağlanan içeriğin Kanuna, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna, Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanuna, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa, Sınai Mülkiyet Kanununa bu mevzuata dayanan ikincil düzenlemelere uygun olup olmadığını ve varsa bir ihlalin bulunup bulunmadığının tespiti amacıyla orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’lere her yıl inceleme yapma ve mevzuata uygunluk raporu hazırlama yükümlülüğü getirilmiştir. Bu hazırlanacak olan rapor Bakanlığa sunulacaktır. Düzenleme ile aracı hizmet sağlayıcılar aracılık hizmeti sundukları satıcıların mevzuata uygun davranıp davranmadığını incelemek ve bunu raporlamakla mükellef kılınmışlardır. Temel amacın ETAHS’nin aracılık hizmeti vereceği satıcıyı belirli kriterlere göre “seçmesini” sağlamak ve böylelikle mevzuata uygun davranmayan satıcılar ile çalışılmasının önüne geçmek olduğunu değerlendiriyoruz. Bu nihai olarak tüketicilerin faydasına olmakla birlikte böyle bir mevzuata uygunluk denetimi görevini aracı hizmet aracıların üzerine yüklemek özellikle uygulama bakımından bu denetimin nasıl ve ne şekilde yapılacağı ve sonuçları üzerinde düşündürtmektedir. Yine de özellikle platformlar üzerinden satış yapmak isteyen/satış yapan satıcıların mevzuata uygun şekilde iş ve süreçlerini kurgulamaları ve yürütmesini teşvik etmesi bakımından yararlı bir düzenleme olacağı kanaatindeyiz.

9) Elektronik Ticaret Lisansı: Kanun ile benzer şekilde Yönetmelik, elektronik ticaret lisansı alması gerekenleri sıralamıştır. Buna göre orta, büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS’ler ile toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticari satışlardan elde eden ETHS’ler bu lisans için Bakanlığa başvurmak ve lisanslarını dönemsel olarak yeniletmek zorundadır. Yurt dışına yönelik işlemler toplam satış hasılatı ile net işlem hacmi ve işlem sayısının hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.

10) Yürürlük: Yönetmeliğin reklam ve indirim bütçesine ilişkin kısıtlamaları 1 Ocak 2023, dahili iletişim sistemi kurma yükümlülüğü 1 Temmuz 2023, ETHS’lere ilişkin tanıtıcı bilgileri doğrulama yükümlülüğü 1 Ocak 2024, ETAHS’nin kendi markalı ürününü satmasına ilişkin kısıtlamalar 1 Ocak 2024, Elektronik Ticaret Lisansı alınmasına ilişkin yükümlülük ise 1 Ocak 2025 tarihinde yürürlüğe girecektir. Yine 1 Ocak 2023 tarihinden önce imzalanan aracılık hizmet sözleşmelerinin 1 Temmuz 2023 tarihine kadar Kanun ve Yönetmelik hükümleri ile uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Yönetmeliğin özel bir yürürlük tarihi öngörmediği diğer hükümleri ise 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.

 

Av. Derya ŞAHİNER

(30.12.2022)

[1] İptal ve iadeler hariç olmak üzere, EATHS için aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerleri, ETHS içinse elektronik pazar yeri niteliği haiz olmayan, kendine ait elektronik ticaret ortamları üzerinden belirli bir dönemde yapılan sözleşme ve verilen siparişler için düzenlenmesi gereken nihai fatura veya fatura yerine geçen değerlerin toplamı olarak tanımlanmıştır.

[2] Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarla elektronik ticaret pazar yerindeki her türlü iletişimini kolay ve ücretsiz şekilde sağlamak üzere oluşturduğu sistem olarak tanımlanmıştır.