Açık Bankacılık ve PSD2

Açık Bankacılık ve PSD2’ya Uyum Düzenlemesi

7192 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) 12.11.2019 tarihinde TCMB Genel Kurulunda kabul edilerek, yasalaşmıştır (https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k7192.html). Kanun Cumhurbaşkanının onayı akabinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecektir.

Kanun ile ödemeler alanındaki temel mevzuat olan 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu, 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunda birtakım değişiklikler yapılmıştır. Yapılan temel değişiklikler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

1) Ödemeler alanında TCMB ve BDDK kurumları arasındaki ikili yapı yeknesak hale getirilmiştir:

6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun sistematiğine göre müşterilere ödeme hizmeti sunan veya elektronik para ihracı faaliyetinde bulunan ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları ile ilgili olarak BDDK; ödeme hizmeti sağlayıcılarının veya diğer finansal kuruluşların üye olarak birbirleri arasında işlem gerçekleştirecekleri ödeme sistemleri ve menkul kıymet mutabakat sistemleri ile ilgili olarak ise TCMB görevlendirilmiştir.

Kanun ile bu ikili yapı ortadan kaldırılarak, BDDK’nın 6493 sayılı Kanun kapsamındaki yetkileri TCMB’ye devredilerek, ödemeler alanındaki tüm yetkiler TCMB nezdinde toplanmıştır. Bu doğrultuda, ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşları BDDK tarafından katkı payı alabilecek kuruluşlar arasından çıkartılmış olup, banka kartları ve kredi kartlarının takas ve mahsup faaliyetleri BDDK’nın yetki alanından çıkartılmıştır. Yine, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının MASAK mevzuatına uygunluk denetimlerinin de BDDK yerine TCMB tarafından yapılması öngörülmüştür.

 2)TCMB’nin yetkilerine ilişkin önemli düzenlemeler yapıldı:

Ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerine ilişkin gözetim faaliyetlerinin kapsamı genişletilmiştir. Değişiklikle birlikte, TCMB’nin sistem üzerindeki denetim faaliyetlerinin sistem işleticisi, sistem katılımcıları, mutabakat kuruluşu, bağlantılı diğer sistemler ile dış hizmet sağlayıcıları gibi faaliyetleri sistemin çalışmasıyla yakından ilgili tüm tarafları kapsadığı belirtilmiştir. TCMB, tüm bu taraflardan gerçekleştirdikleri bütün işlemlere ilişkin kayıt, bilgi ve belgeleri anılan bilgi ve belgeler gizli dahi olsa talep edebilecektir.

TCMB ayrıca sistemlerin kesintisiz işletimini sağlamak amacıyla sistemik öneme sahip sistem işleticilerine hissedar olabilecektir.

Bunun yanı sıra TCMB, ödeme hizmeti kapsamındaki işlemin taraflarından birinin aldığı ücret, masraf, komisyon ve diğer menfaatlerin nitelikleri ile azami miktar ya da oranlarını tespit etmeye de yetkili kılınmıştır.

Son olarak, TCMB’nin ödeme hizmeti sağlayıcılarının kanun kapsamına giren hukuki ilişkileri çerçevesinde, ödemeler alanının gelişimini olumsuz etkileyebilecek nitelikte uygulamaların bulunduğunu tespit etmesi durumunda bu ilişkileri düzenleyecek düzenlemeler çıkarma yetkisi de bulunmaktadır.

3) Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşları Birliğinin (“Birlik”) kurulmasına karar verilmiştir:

Birliğin görev ve yetkileri temel olarak mesleğin gelişmesini sağlamak amacıyla eğitim, tanıtım ve araştırma faaliyetlerinde bulunmak, üye kuruluş mensuplarının uyacakları meslek ilkeleri ve standartlarını belirlemek, üyeleri arasında haksız rekabeti önlemek amacıyla gerekli her türlü tedbiri almak ve uygulamak, üyelerin ilan ve reklamlarında uyacakları esas ve şartları tür, şekil, nitelik ve miktar itibarıyla tespit etmek, üyeler ve bireysel müşterileri arasındaki ihtilafların değerlendirilmesi ve çözüme kavuşturulmasını temin etmek üzere hazırlayacağı ve Bankaca onaylanan usul ve esaslar dâhilinde hakem heyeti oluşturmak ve Kanunda sayılan diğer görevleri yerine getirmektir.

Ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarına faaliyet izni aldıkları tarihten itibaren 1 ay içerisinde Birliğe üye olmak için başvurma zorunluluğu getirilmiştir.

4) PSD2  ile uyumlu olarak ödeme hizmeti olarak değerlendirilen faaliyetlerin kapsamı genişletilmiştir:

Kanunun 8. Maddesi uyarınca;

  • Ödeme hizmeti kullanıcısının isteği üzerine başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısında bulunan ödeme hesabıyla ilgili sunulan ödeme emri başlatma hizmeti (payment initiation service), ile
  • Ödeme hizmeti kullanıcısının onayının alınması koşuluyla, ödeme hizmeti kullanıcısının ödeme hizmeti sağlayıcıları nezdinde bulunan bir veya daha fazla ödeme hesabına ilişkin konsolide edilmiş bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulması hizmeti (account information service)

Ödeme Hizmetleri Direktifi 2 (Payment Services Directive 2- PSD2) ile uyumlu olarak ödeme hizmeti olarak nitelendirilmiştir. Anılan hizmetleri vermek isteyen kuruluşlar 6493 sayılı Kanuna tabi olacak ve TCMB’den izin almak zorunda olacaktır. Ayrıca, TCMB yukarıda sayılan ödeme hizmeti kapsamında bir ödeme hizmeti sağlayıcısındaki verilerin başka bir ödeme hizmeti sağlayıcısı ile paylaşılmasına ilişkin her türlü usul ve esası belirlemeye yetkili kılınmıştır.

Böylelikle,  bankalar tarafından tutulan müşteri finansal bilgilerinin (ödeme tutarları, yapılan harcama bilgileri, düzenli ödenen faturalar vb.) müşteriler tarafından verilecek izinler doğrultusunda üçüncü tarafların kullanımına açılarak çeşitli hizmetler sunulması uygulaması şeklinde tanımlanabilecek olan açık bankacılığın (open banking) Türkiye’de de uygulanabilmesinin önü açılmıştır.

Bu hizmetlere ilave olarak ödemeler alanında toplam büyüklük veya etki alanı açısından TCMB’ce belirlenecek seviyeye ulaşan diğer işlem ve hizmetler de ödeme hizmeti olarak nitelendirilebilecektir.

5) Elektronik para kuruluşlarının bankalara yatırdığı fonların bankalarca TCMB nezdinde bloke edilmesi yükümlülüğü kaldırılmıştır:

Kanun gerekçesinde belirtildiği üzere, sektörden gelen talepler doğrultusunda elektronik para kuruluşlarının bankalara yatırdıkları fonların bankalarca Banka nezdinde bloke edilmesi uygulaması, konuya ilişkin usul ve esaslar ikincil mevzuatta düzenlenmek üzere, Kanundan çıkarılmıştır.

6) Bankaların ödeme hizmeti sunumu ve e-para ihracı kapsamındaki faaliyetleri açısından TCMB’nin denetimine tabi olacağı düzenlenmiştir.

Bankalar, 6493 sayılı Kanun kapsamına giren faaliyetleri bakımından TCMB’nin denetimine tabi olacak ve TCMB tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri sağlamakla yükümlü olacaklardır.

Yürürlük ve geçiş hükümleri:

Birlik ve Birliğe ilişkin düzenlemeler Kanunun yayım tarihinden 6 ay sonra, diğer düzenlemeleri ise 1/1/2020 tarihinde yürürlüğe girecektir. Kanunun yürürlük tarihinden önce faaliyette bulunan ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşları Birliğin faaliyete geçtiği tarihi izleyen bir ay içinde Birliğe üye olmalıdır.

Kanunla yapılan değişikliklere uygun yönetmelikler bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde hazırlanarak yürürlüğe konulacaktır. TCMB tarafından Kanunla getirilen değişikliklere uygun düzenlemeler yapılıncaya kadar BDDK’nın düzenleme ve kararları uygulanmaya devam edilecektir.

Yürürlük tarihi itibariyle Kanunun 8. maddesinde belirtilen ödeme hizmetlerini sunmakta olup, ödeme kuruluşu kategorisine dahil edilebilecek olan kuruluşlar, bu Kanun kapsamında TCMB tarafından çıkarılacak ilgili yönetmeliklerin yayımı tarihinden başlayarak bir yıl içinde TCMB’ye başvurarak gerekli izinleri almak zorundadır. (18.11.2019)

Av. Derya ŞAHİNER